Gdzie masz czapkę? to wystawa złożona z najnowszych obrazów Bartka Materki, m.in. z szeregu prac powstałych w efekcie rezydencyjnych wizyt artysty na Górnym Śląsku i Zagłębiu w ramach programu Projekt Metropolis w 2012 roku.

Gdzie masz czapkę? To zwykłe pytanie dobrze oddaje wieloznaczną poetyckość sytuacji i tematów podejmowanych przez artystę, z (po)wagą egzystencjalnego "mironienia", autobiograficznych doświadczeń, wartości banalnych zdarzeń i wizualnej reprezentacji codzienności, odnosząc nierzadko odbiorców do zapoznanych już ujęć w historii sztuki czy filmu.

Bartek Materka korzysta z fotografii (własnych lub cudzych) czy kadrów filmowych, szukając w nich niedociągnięć, podkreślając to, co niewyraźne, przetwarzając do niepoznania pierwowzór, czyniąc często motywem przewodnim element błahy, drugorzedny, nadając mu istotną wagę poznawczą. W części prac powstałych w oparciu o śląskie wizyty bazuje na fascynujących zdjęciach z lat siedemdziesiątych użyczonych z prywatnego archiwum chorzowskiej rodziny. Przetwarzając, rejestruje pęknięcia, zamazania, przypadkowości, abberacje widzenia, podkreśla wątki z psychologii i percepcji.

Nie jest to jednak malarstwo dekonstruujące status fotografii (jej nieprawdy Materka jest świadomy), ani odnoszące się do medium jako horyzontu, ile raczej znajdujące w niej pretekst do tworzenia całkowicie nowych sytuacji wizualnych i transferu emocji (często melancholijnych), zachowujące świadomość jednoczesnej nadprodukcji obrazów w dzisiejszym świecie.

Figuratywne prace Materki wchodzą na teren nie-porządku myślenia abstrakcyjnego malarskiego obrazu, posiadając kolejną, ale paradoksalnie spójną wyraźną warstwę kształtów organicznych, rastra, lineranych kratownic; czasem dopełniających w tle struktur ornamentu, innym razem psychodelicznego rozmycia.

Bartek Materka z pełną mocą ujawnia formalne walory dziedziny, kompulsywne czucie farby, płótna czy jakości kompozycyjnych etc. Można oczywiście byłoby umieścić go  w którejś z malarskich tradycji, wskazać antenatów, tło zmian czy pochodzenie wątków (relacja fotografia - malarstwo). Jednak to nie symptomy konkretnej dziedziny sztuki wydają się tu najciekawsze, ile adekwatność wyboru jako postawy artysty. Sztuka Bartka Materki pomimo ikonicznych i technicznych podobieństw nie musi być rozpatrywana w jego ramach. Jest niejako ufundowana na osobności bazującej na osobowości. To nie gra formalna, ale raczej sposób widzenia (postawa właśnie) stoi u jej początków. Nie mamy do czynienia z patentowaniem pomysłów, rytualnym powtarzaniem motywów, ogrywaniem kolejnych, sprawdzonych serii.

Oczywiście można wyróżnić powracające tematy (zdające się samoczynnie przenosić z obrazu w obraz), pogrupować część obrazów w cykle, zaspakajając ludzki imperatyw katalogiczny. Taki zabieg zdaje się jednak odbierać "mowę" obrazom, "zagładzać" potencjał.

Podobnie jak w Wittgensteinowskim zdaniu o granicach języka jako granicach świata, malarstwo, poszerza granice odczuwalne innymi zmysłami. Zwłaszcza, że obrazy Bartka Materki unaoczniają fakt potęgi błędu bądź banału, jej dumnej, nieokiełznanej i pociągającej obecności...

"Sztuka tonie w powodzi słów" - rozpoczynał Rudolf Arnheim swoją książkę Sztuka i percepcja wzrokowa. Akt racjonalizacji, teoretyzowania, wyprzedzajacego działanie jest ważny, ale nie sprawdzi się w miejscu obliczonego na intuicję. Podobnie dzieje się z możliwościami jej opisu. Prawdopodobnie paradoksalnie najbliższy prawdzie opisowej malarstwa byłby dziś (jeśli dodatkowo, za sprawą niewystarczalności języka, nie chcemy narazić się na śmieszność) sposób apofatyczny. To zresztą w miejscu niedopełnienia nazwą stoją źródła chęci poznania.

- Stanisław Ruksza

Bartek Materka - jeden z najważniejszych współczesnych polskich malarzy. Artysta używa też innych mediów. Ukończył Akademię Sztuki Pięknych w Krakowie. Współpracuje z Galerią Raster w Warszawie. Mieszka w Krakowie.

Projekt powstał w ramach organizowanego wspólnie przez Fundację Imago Mundi i CSW Kronika w Bytomiu programu Projekt Metropolis
Dofinansowano ze środków Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Województwa Śląskiego

Partnerzy programu Projekt Metropolis: Muzeum Śląskie, GZM - Górnośląski Związek Metropolitalny.
Partnerzy medialni: TVP Katowice, Dziennik Zachodni, naszemiasto.pl, Ultramaryna, Nowa Gazeta Śląska, fotopolis.pl, brief, plfoto, MM Silesia.

o programie PROJEKT METROPOLIS:

Program Projekt Metropolis podejmuje się stworzenia współczesnego portretu Górnego Śląska i Zagłebia. Otwiera dyskusję artystów wizualnych i dźwiękowych, a sztukę traktuje jako narzędzie poznawcze, a nie realizujące przyjęte założenia, życzeniowy obraz.

Celem projektu jest odkrywanie równoległych, istniejących obok siebie: miast w mieście, regionów w regionie. Czy bowiem znamy rzeczywiście nasz region, metropolię, miasta, dzielnice. Czy to jeden wizerunek, a może raczej jest ich wiele? Szereg nakładających się na siebie, przenikających obrazów: życzeniowych, ale i niechcianych, bazujących na tradycji, ale i wyraźnie od niej się odcinających. Metropolis uwzględnia wiele perspektyw: społecznych, ekonomicznych, historycznych, kulturowych, politycznych?

Na działania programu Projekt Metropolis składają się m.in. rezydencje artystyczne na terenie całego Górnego Śląska i Zagłębia Dąbrowskiego, oraz akcje opierające się na aktywności mieszkańców regionu. Podsumowanie projektu (konferencje, wystawy, publikacje) odbędzie się w 2014 roku dużą wystawą w nowej siedzibie Muzeum Śląskiego w Katowicach.

Organizatorem projektu jest Fundacja Imago Mundi. Partnerem merytorycznym projektu jest Kronika CSW w Bytomiu.

Stanisław Ruksza, kurator programu Projekt Metropolis.